Czosnek niedźwiedzi

Czosnek niedźwiedzi to pierwsza naturalna nowalijka, która pojawia się już w marcu. W środowisku naturalnym czosnek niedźwiedzi można spotkać na terenie Europy, w Turcji i na Kaukazie. W Polsce dziko występuje na całym terenie, głównie jednak na południu Polski, w terenach górzystych
i w dolinach rzek. 

Już wieki temu roślina była chętnie wykorzystywana nie tylko ze względu na walory smakowe i aromatyczne, ale również znakomite właściwości lecznicze. Nasi przodkowie uważali, że czosnek niedźwiedzi oczyszcza krew, wzmacnia organizm oraz jest mocnym afrodyzjakiem. Największą popularność roślina zyskała w Rosji jako czeremsza. Antoni Czechow upamiętnił ją w swoim dramacie „Trzy siostry” w jednej ze scen, gdzie była głównym tematem dyskusji Wasilij Salony z Iwanem Czebutikinem. W 1992 roku ze względu na liczne zalety lecznicze czosnek niedźwiedzi został okrzyknięty rośliną roku. 

Swą nazwę zawdzięcza niedźwiedziom, które po wybudzeniu się ze snu zimowego, objadają się zielonymi liśćmi o intensywnym czosnkowym zapachu. Czosnek niedźwiedzi to nie tylko polska nazwa, w Anglii mówi się na niego min. Boar’s Garlic. Natomiast w Chinach roślina nosi nazwę kien słan, co oznacza niebiański czosnek. 

Czosnek niedźwiedzi rośnie kępami, osiąga wysokość od 20 do 50 cm, posiada liście długoogonkowe, jajowate, cienkie i płaskie o mocno zielonej barwie, które wyrastają z wąskiej i długiej cebuli. Kwiatostany zebrane są w luźne, półkoliste baldachy umieszczone na szczycie bezlistnej łodygi. Kwiaty są białe, umieszczone na długich szypułkach. Owocem jest 6 nasion, które znajdują się w pękającej torebce.

Uprawa

Czosnek niedźwiedzi można rozmnażać poprzez cebulki lub wysiew nasion.
W odróżnieniu od innych rodzajów czosnków, rośnie on również w miejscach zacienionych, a wręcz je preferuje. Spokojnie możemy go sobie posadzić
w ogródku, czy na działce. Należy się jednak dokładnie zastanowić, w którym miejscu chcemy cieszyć się tą rośliną, ponieważ jest ona bardzo inwazyjna
i potrafi tworzyć duże połacie, jak w naturalnym środowisku leśnym. Czosnek niedźwiedzi bardzo lubi ziemię próchniczną i zasobną w minerały. Jest rośliną mrozoodporną i niestety sezonową. W marcu czosnek wypuszcza pierwsze liście (są one wtedy najlepsze), natomiast w maju zakwita. Wówczas roślina traci swoje walory smakowe. Podczas lata liście zanikają, by pojawić się znów wczesną wiosną.

Należy pamiętać, że czosnek niedźwiedzi jest w Polsce objęty częściową ochroną. Ponadto znajduję się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski – zagrożonych wyginięciem . Dlatego nie wolno go zrywać w lesie. Jednak co roku odnotowuje się zbieraczy rośliny rosnącej dziko. Pojawiają się również przypadki zatrucia, ponieważ w lesie istnieje kilka niebezpiecznych dla zdrowia, podobnych roślin do czosnku niedźwiedziego. Mowa tu przede wszystkim o krokusach i konwaliach.

Zastosowanie

Czosnek niedźwiedzi, zwłaszcza świeży, zarówno smakiem jak i zapachem bardzo przypomina ten tradycyjny, ale co istotne nie pozostawia „czosnkowego” oddechu na długi czas. W kuchni śmiało można po niego sięgać zawsze, kiedy pożądana jest w potrawie jego obecność. W tym celu najlepiej używać młode liście rośliny, które mogą być dodatkiem do różnych past (podstawę stanowi twaróg), a także do sałatek, zup i sosów. Ponadto z czosnku niedźwiedziego można przyrządzić pesto, oliwę o aromacie tej rośliny, masło, czy też grzanki. Warto stosować go również do dań z drobiu, ryb, wieprzowiny i dziczyzny. Należy jednak pamiętać, że zbyt długa obróbka termiczna przyczynia się do utraty wielu właściwości leczniczych rośliny, dlatego czosnek niedźwiedzi najlepiej dodawać na sam koniec gotowania. Ze świeżego czosnku niedźwiedziego przygotowuje się także nalewki, które są znakomitym specyfikiem na przeziębieniami i dolegliwości układu krążenia. Suszone liście mają natomiast bardzo słaby zapach, ale doskonale wzbogacają zarówno aromat jak i smak własnej roboty szynek, kiełbas i pasztetów. Czosnek niedźwiedzi jest rośliną bardzo delikatną, dlatego liście należy ostrożnie wycinać
i uważać, aby się nie zgniotły - wówczas uciekają z nich olejki eteryczne. Liście najlepiej przechowywać w lodówce lub w formie mrożonki. Warto dodać, że jeść poza liśćmi można również cebulki rośliny, a także same kwiaty.

Właściwości

Czosnek niedźwiedzi to naturalna nowalijka posiadająca bardzo duże ilości aktywnej siarki, około siedem razy więcej, niż zwykły czosnek. Od dawna był stosowany na odtruwanie naszego organizmu i usuwanie z niego toksyn oraz metali ciężkich, a to wszystko za sprawą enzymów, które produkuje. Ma zbawienne działanie dla palaczy, ponieważ wzmaga wytwarzanie się żółci i śluzu
w oskrzelach, a także świetnie oczyszcza drogi oddechowe. To również doskonały specyfik na pozbycie się w sposób naturalny pasożytów z organizmu, np. drożdżaka. Czosnek niedźwiedzi posiada także adenozynę – związek korzystnie oddziałujący na układ krążenia (przeciwdziała wylewom i arytmii serca) oraz wywołujący spadek poziomu cholesterolu. Roślina zawiera aż dwadzieścia razy więcej tego związku od zwykłego czosnku hodowlanego. Ponadto jest to naturalny antybiotyk, stosuję się go np. przy leczeniu bólów głowy, jelit. W porównaniu ze zwykłym czosnkiem, zawiera trzydzieści razy więcej żelaza, dlatego powszechnie używany jest przy jego niedoborach w organizmie i leczeniu anemii. Dodatkowo czosnek niedźwiedzi jest bogaty w witaminę A C i E oraz wspomaga trawienie.

Polecane potrawy:

 Surówka z czosnkiem niedźwiedzim

 Świderki z czosnkiem niedźwiedzim